Tôn giáo/Tín ngưỡng

Dựa trên kết quả nghiên cứu thực địa về hiện tượng Vọng khoăn đíp của người Tày, người viết có những suy nghĩ bước đầu về hiện tượng này đặt trong hệ thống Then Tày và trong chừng mực nhất định, phân tích nó từ góc nhìn tín ngưỡng dân gian, diễn xướng, giao tiếp và an ninh tinh thần. Từ đó, đưa ra những ghi nhận cụ thể và những vấn đề cần tiếp tục bàn luận.

Ở giai đoạn đầu của quá trình du nhập văn hóa ngoại lai, đặc biệt là Nho giáo, những hình tượng phụ nữ được coi là có sức mạnh huyền bí đó chưa có mối dây liên hệ, ràng buộc nhau. Hay nói khác đi, các Mẫu Việt Nam chưa tạo thành một phả hệ, hệ thống chính quyền như cuộc sống thế tục. Khi Đạo giáo vào Việt Nam, đặc biệt cả một phả hệ thần tiên được quảng bá, gặp ngay nhu cầu cần thiết thể chế hóa, cấu trúc lại “thiên đình” của Mẫu, tín ngưỡng thờ Mẫu đã nhanh chóng tiếp thu để hình thành nên một “thiên đình” riêng của mình…

Thờ Mẫu là một tín ngưỡng dân gian có tính ổn định và bền vững về niềm tin nên đã hình thành một hệ thống về không gian thờ phụng ở từng miền, từng địa phương. Ở miền Bắc tiêu biểu là những địa điểm thờ Mẫu Thượng Ngàn (phủ Tây Hồ – Hà Nội), thờ Mẫu Liễu Hạnh (phủ Dầy – Nam Định). Ở miền Trung là trung tâm thờ Thiên Yana (điện Hòn Chén – Huế). Ở miền Nam thờ Bà Chúa Xứ (Núi Sam – An Giang), Bà Đen (núi Bà Đen – Tây Ninh)…

Nghiên cứu về tín ngưỡng thờ Mẫu nói riêng và tín ngưỡng dân gian Việt Nam nói chung không thể không nhắc đến vai trò của các triều đại phong kiến nước ta như: Đinh, Lý, Trần, Lê, Nguyễn. Các triều đại phong kiến Việt Nam đã phong sắc thần cho Thành Hoàng và cho nhiều nhân vật có công trong các cuộc chống giặc ngoại xâm, được thờ ở nhiều làng, xã, thậm chí là các thành thị Việt Nam. Với tính chất quan trọng và nổi bật này của tín ngưỡng dân gian Việt Nam mà tác giả Phan Hữu Dật đã nhận định như sau: “Về thực chất, tín ngưỡng là một bộ phận cấu thành của văn hóa dân gian…