Ngôn ngữ học

 Bài viết bàn về một số điểm giống và khác nhau của phép quy chiếu trong đoạn văn giải thích tiếng Anh và tiếng Việt. Tất cả các phép quy chiếu được phân tích và thảo luận cả về lý thuyết và thực tiễn nhằm giúp người Việt học tiếng Anh có một lượng kiến thức nhất định về phép quy chiếu, một phép liên kết đã được sử dụng rộng rãi trong cuộc sống hằng ngày và góp phần làm cho những đoạn văn thêm phần chính xác và hiệu quả.

Theo các nhà nghiên cứu, tiếng Hà Nội có diện mạo như ngày nay – là kết quả của sự lựa chọn, thanh lọc tự nhiên ngôn ngữ cộng đồng dân cư Hà Nội bao gồm cư dân bản địa và những người thợ thủ công, nhà buôn, kẻ sĩ, nghệ nhân, binh lính… từ khắp các miền đất nước đến sinh cơ lập nghiệp ở đây qua nhiều đời, chủ yếu là từ mấy tỉnh lân cận thuộc đồng bằng Bắc Bộ như Kinh Bắc, Hải Dương, Sơn Tây, Sơn Nam…

Trong sự phát triển lịch sử của dân tộc Việt Nam, quá khứ cũng như hiện tại, “tiếng Hà Nội” ngày càng khẳng định vị thế của mình trong hoạt động giao tiếp của xã hội: sáng tác văn học; hoạt động biểu diễn nghệ thuật; dạy học trong nhà trường hay trên các phương tiện thông tin đại chúng. Xét về phương diện cấu trúc cũng như chức năng, nhìn chung “tiếng Hà Nội” đã hội tụ đầy đủ các yếu tố cần thiết, xứng đáng là cách phát âm chuẩn hay còn gọi là chuẩn chính âm của tiếng Việt.

Mục đích của bài viết này là chỉ ra những điểm chung và riêng trong trạng thái ngôn ngữ của các dân tộc ở Việt Nam thuộc nhóm ngôn ngữ Khơ-mú (Khmuic) gồm: Khơ-mú, Xinh Mun, Kháng, Ơ Đu. Những điểm chung: Đây là những ngôn ngữ rất gần gũi về cội nguồn, hiện giữ lại được trạng thái “cổ” của các ngôn ngữ đơn lập. Hiện tượng đa ngữ (phổ biến là song ngữ) phổ biến ở tất cả các dân tộc thiểu số nhóm Khơ-mú: Tiếng Việt – tiếng mẹ đẻ các dân tộc này – tiếng Thái, tiếng Lào…

Thực tế sử dụng chữ Hán từ khi nước nhà độc lập (thế kỷ X), cho đến những năm đầu thế kỷ XX, kéo dài gần chục thế kỷ. Trong thời gian đó, chữ Hán được dùng như một ngôn ngữ viết với những đặc điểm chuyên biệt của mình về chức năng và cấu trúc. Sản phẩm cụ thể cho quá trình sử dụng hình thái ngôn ngữ viết này là thực thể Hán văn Việt Nam…

Định nghĩa thuật ngữ là một thao tác quan trọng nhưng đơn giản. Vì vậy, người trình bày có thể trình bày định nghĩa một thuật ngữ trong một chú thích, chứ không cần phải sa đà vào việc bàn luận về thuật ngữ. Chỉ cần người đọc không hiểu lầm ý của người viết về một thuật ngữ nào đó thì việc định nghĩa thuật ngữ ấy là thành công.

Bài báo giới thiệu những vấn đề cơ bản của Từ điển học thuật ngữ (Терминография) ở Liên bang Nga: đối tượng, phương pháp, các định hướng nghiên cứu, nhiệm vụ, quan hệ của từ điển học thuật ngữ với chuyên ngành Thuật ngữ học (Терминоведение), Từ điển học (Лексикография).

Cái mới của Từ điển tiếng Huế là lấy văn hoá Huế qua không gian và thời gian – làm nội dung, và lấy ngôn từ tiếng Huế làm đối tượng sưu tầm. Theo tôi được biết, chưa hề có một từ điển phương ngữ của một thành phố nào mà tư liệu phong phú như vậy, in trên 2.000 trang sách khổ to, chữ nhỏ với nhiều tranh ảnh minh hoạ.

Bài viết vận dụng khái niệm “thị trường ngôn ngữ” của ngôn ngữ học xã hội để tìm hiểu, phân tích thị trường từ điển tiếng Việt ở Việt Nam hiện nay; chỉ ra những bất cập về nội dung, do chạy theo “cung” mà không chú ý tới chất lượng chuyên môn của từ điển – một dòng sách có đặc thù riêng…

 Từ điển thuật ngữ là một tập hợp các thuật ngữ thuộc vào một lĩnh vực chủ đề cụ thể, tức là kiểu từ điển này hướng tới các nguồn từ vựng chuyên ngành chứ không phải toàn bộ từ vựng của một ngôn ngữ như từ điển phổ quát…

So với các lớp từ vựng khác, thuật ngữ là bộ phận từ vựng phát triển nhất trong hệ thống ngôn ngữ. Theo các nhà từ điển học, hầu hết các từ ngữ mới xuất hiện trong từ điển đều là các thuật ngữ. Tính đến 2005, ở Việt Nam có khoảng khoảng 330 cuốn từ điển về thuật ngữ của các chuyên ngành…

Ngày nay, triết học phương Tây hiện đại, đặc biệt là chủ nghĩa Giải cấu trúc đang gồng mình thoát khỏi sự chi phối của cái gọi là Logos ngữ âm trung tâm luận thống trị toàn bộ văn hoá phương Tây mấy nghìn năm. Những người như M. Heidegger, J. Derida đã khiến cho chúng ta cảm thấy triết học phương Tây hiện đại đang đẩy tư duy ngôn ngữ học lên đến giới hạn tột cùng của nó. Thách thức lại toàn bộ truyền thống, Derrida phê phán cái gọi là chủ nghĩa logos ngữ âm trung tâm trong toàn bộ văn hoá châu Âu.