Sử liệu

Trải qua các triều đại, ở Trung Quốc cũng như ở Việt-nam, các học giả đã nhiều lần trình bày có hệ thống và có bề sâu từng phần nhân đạo quan Nho giáo. Nơi này nơi nọ, một số không ít học giả trình bày thiên đạo quan tuy không sâu bằng và không hệ thống lắm. Song, nhà Nho Việt-nam cũng như nhà Nho Trung Quốc, dù đã ghi chép, bình luận, học tập rất nhiều về lịch sử, đặc biệt là lịch sử chính trị, nhằm rút từ đó những nguyên lý chỉ đạo sự hành động của nhà vua, quan lại và thường dân, thực ra không thấy một ai đã trình bày được một lịch sử quan có đầu đuôi.

Việt Nam và Trung Quốc đã từng giao lưu với nhau trong một khoảng thời gian rất dài. Kể từ năm 968, Đinh Bộ Lĩnh thống nhất Việt Nam, xây dựng quốc gia Đại Cồ Việt, đồng thời nhận được sách phong của vua Tống Thái Tổ, cũng từ đó Việt Nam bắt đầu xem Trung Quốc như một nước tông chủ, theo định kỳ phái sứ đoàn đi Trung Quốc, tiến hành những công việc ngoại giao như thỉnh phong, tạ ân, cáo ai, tuế cống,…

Bài viết khảo cứu khía cạnh ý thức văn hoá trong những bản Chiếu thư, Tấu sớ, Hịch được ghi chép trong cuốn “Đại Việt thông sử” do Lê Quý Đôn biên soạn. Trên cơ sở xác định rằng, nội dung của ý thức văn hoá rất rộng lớn, bài viết chỉ đi vào một vài khía cạnh trong những nội dung đó. Cụ thể, đó là vấn đề ý thức mệnh trời, vấn đề ý thức lịch sử và vấn đề ý thức chủ thể (chủ quyền)…

Kỷ nguyên của những con cắt biển là một dấu ấn của lịch sử Việt Nam, giai đoạn sẽ thai nghén nên hình hài của nước Việt Nam hiện đại và một chứng nhân cho những lao tâm khổ tứ, máu và nước mắt của tiền nhân để tạo ra dân tộc này.

“Đại Nam dật sự” (大南逸事) có hàm nghĩa khôi phục lại những trang sử tản mát đã thất tán theo dòng thời gian1. Người đời nay lật lại những trang sách cũ trong các mảnh dật thư để soi chiếu lại những sự – những việc – những người đã phôi pha qua dòng đời…

Tình cảm của Tagore dành cho người Việt Nam, dân của một xứ thuộc địa, là một sự đồng cảm sâu sắc đầy nhân ái. Ông thố lộ với Hoàng Tích Chu rằng “Về phương diện quyền tự do, như ở các dân tộc yếu kém, tôi đồng cảm qua tình yêu anh em và nhân bản. Tình yêu này càng sôi nổi hơn với các nước đang bị trị, đau khổ cần giúp đỡ, như là đất nước của anh”19 . Đáp lại, người Sài Gòn cũng đã bày tỏ sự ngưỡng mộ, ưu ái và tôn vinh đối với Ông qua sự đón tiếp long trọng và nhiệt tình khi Ông đến nơi này…

Cuối thập niên 1920 người Sài Gòn đã được một vinh dự lớn là chào đón Rabindranath Tagore, một vĩ nhân nổi tiếng trong ba lĩnh vực văn chương thơ phú, giáo dục và chính trị với đường lối chống chiến tranh một cách ôn hòa. Cuộc viếng thăm này có ảnh hưởng đến nhiều lãnh vực, trong đó có phong trào đấu tranh giành độc lập cho Việt Nam vào những thập niên 1930, 1940….