Văn học

Bài viết này trình bày sự đổi mới ở giai đoạn đầu thế kỉ XX của văn học Việt Nam với những đặc điểm quan trọng về chuyển đổi mô hình đời sống và văn học, các ảnh hưởng của Pháp từ ngôn ngữ , tư duy đến quan niệm nghệ thuật được chuyển hóa vào văn học thông qua hệ thống nhóm 3 thủ pháp từ học hỏi, tiếp thu đến tổng hợp. Kết quả nghiên cứu cho thấy hoàn cảnh văn học Việt Nam hiện đại là tiền đề cho sự tiếp thu và tiếp biến văn học phương Tây của văn học Việt Nam trên nhiều bình diện.

… Dựa trên cơ sở phương pháp luận và thực tiễn nghiên cứu văn học từ góc nhìn so sánh, bài viết này đề cập một số lí do để xác lập một đường hướng nghiên cứu mới là so sánh đối chiếu các đối tượng nêu trên cũng như phân tích những triển vọng và thách thức của hướng đi ấy. Điều đó có ý nghĩa quan trọng trong việc đem đến một cách tiếp cận mới mẻ cho văn học Thiền tông Lý –Trần và văn học hậu hiện đại Việt Nam, hơn nữa còn có thể làm rõ mối quan hệ của nhiều hiện tượng trong lịch sử văn học.

Sử dụng điển cố, thi liệu Hán học là một đặc trưng nghệ thuật trong văn học trung đại. Nó góp phần tạo nên tính trang nhã, quy phạm và tính đa nghĩa, giàu biểu tượng cho các tác phẩm thơ văn do những chuyện xưa, tích cũ mang lại. Phan Huy Ích đã thành công khi vận dụng linh hoạt những điển cố, thi liệu Hán học trong thơ kỉ sự của mình. Nghệ thuật sử dụng điển cố, thi liệu Hán học trong thơ kỉ sự Phan Huy Ích đã truyền tải những nội dung, tư tưởng mà tác giả gửi gắm.

Lê Quý Đôn là một gương mặt tiêu biểu của văn hóa Việt Nam. Ngoài đóng góp về chính trị, ông còn để lại cho đời khối lượng đồ sộ những trước tác Hán Nôm về nhiều lĩnh vực khác nhau. Ở bài viết này, chúng tôi giới thiệu các trước tác của Lê Quý Đôn hiện đang được lưu giữ tại kho sách của Viện nghiên cứu Hán Nôm, từ đó rút ra một số nhận xét cơ bản về những văn bản này trên các phương diện: chất lượng, nội dung, hình thức, chữ viết, kết cấu, truyền bản.

 Bình Định lâu nay được xem là một vùng đất được thiên nhiên ưu đãi, người dân chăm chỉ, hiếu thuận, giàu truyền thống lịch sử- văn hóa – nghệ thuật. Bình Định thế kỷ nửa đầu XX đã chứng kiến sự xuất hiện của nhiều tài năng thi ca, trong đó có tên tuổi của thi sĩ Hàn Mặc Tử. Hàn Mặc Tử đã gắn bó cả cuộc đời với vùng đất này, đã tạo dựng một danh nghiệp thi ca rực rỡ, làm vẻ vang cho phong trào Thơ mới 1932 -1945 và cả phong trào thi ca đất Bình Định.

Bài viết tìm hiểu vấn đề căn tính được khai thác trong văn học, qua ba bình diện: cách thức xây dựng hình tượng nhân vật, kí ức tự sự và thân thể biểu đạt. Việc xây dựng hình tượng nhân vật cá thể được mô hình hóa theo công thức tự định nghĩa (bởi yếu tố nội tại) và được định nghĩa (bởi yếu tố ngoại tại) trong khi hình tượng cộng đồng được xây dựng từ haiquan niệm dân tộc và đại chúng. Tùy theo mỗi phương thức xây dựng hình tượng, căn tính có thể đầy nghĩa hay rỗng nghĩa, có thể đồng nhất hay cạnh tranh với nhau và với xã hội…

… Nổi bật trong hệ thống lý luận thời trung đại là việc xác định vị trí, vai trò của văn chương trong đời sống. Văn chương có sứ mệnh to lớn trong việc góp phần khẳng định thể diện, vị thế của quốc gia. Nó cũng có vai trò quan trọng đối với sự phát triển của nhân cách, đạo đức và sự nghiệp của mỗi cá nhân. Với tầm quan trọng ấy, người xưa xem văn chương quý hơn vàng ngọc châu báu. Đem điều đó soi vào đời sống xã hội và văn học hôm nay, nó vẫn còn nguyên giá trị.

Bài viết đã mô tả tiến trình tiếp nhận văn học Ấn Độ tại Việt Nam từ đầu thế kỉ XX đến nay, phân tích một số đặc điểm và định hướng nghiên cứu đã được thực hiện hoặc gợi mở trong tương lai, đồng thời chỉ ra những đóng góp quan trọng của một số nhà nghiên cứu văn học Ấn Độ tại Việt Nam. Từ đó, bài viết cung cấp một nguồn tư liệu tra cứu cần thiết cho các hoạt động nghiên cứu chuyên sâu về văn học Ấn Độ ở Việt Nam.

 Trong tiếng Việt và tiếng Hán, cặp từ “gần-xa” và “trong-ngoài” có một vị trí khá quan
trọng trong việc tạo ra các đơn vị thành ngữ. Tuy nhiên, khi hoạt động với vai trò là “cái khung” của loại đơn vị này, ở mỗi ngôn ngữ, các cặp từ này lại biểu thị cách tri nhận khác nhau về không gian. Để có thể thấy được những đặc điểm nổi bật về cách tri nhận không gian qua ngôn ngữ, bài báo tiến hành miêu tả và phân tích so sánh những điểm giống nhau và khác biệt trong việc sử dụng các cặp này của người Hán và người Việt . Từ các kết quả phân tích, bài báo chỉ ra mối quan hệ gần gũi giữa tiếng Việt và tiếng Hán cũng như những khác biệt mang tính bản sắc của tư duy dân tộc.

 Trong bối cảnh quốc tế hóa hiện nay, cùng với giao lưu kinh tế, văn hóa, xã hội trên phạm vi toàn cầu, sự du nhập của các sản phẩm văn hóa nước ngoài vào Việt Nam ngày càng phong phú, đa dạng, trong đó có truyện tranh, đặc biệt là truyện tranh Nhật Bản, được đông đảo trẻ em Việt Nam đón nhận nồng nhiệt. Tuy nhiên, sự đan xen lệch chuẩn giữa các giá trị tích cực và tiêu cực của loại truyện này đã ảnh hưởng không nhỏ đến tư tưởng, đạo đức, tình cảm và việc hình thành nhân cách của trẻ em. Đó là một vấn đề đang được cả xã hội quan tâm.

 Bạch Vân quốc ngữ thi của Nguyễn Bỉnh Khiêm là tập thơ viết bằng chữ Nôm đặc sắc của văn học trung đại Việt Nam thế kỷ XVI. Nó đánh dấu một bước tiến đáng kể trong nghệ thuật ngôn từ thơ Nôm so với tập thơ Quốc âm thi tập của Nguyễn Trãi ở thế kỷ XV. Để minh chứng cho bước tiến này, bài viết tiến hành phân tích, thống kê, so sánh một số yếu tố trong cách lựa chọn, sử dụng ngôn từ của hai nhà thơ và đi đến kết luận là Thơ Nôm Nguyễn Bỉnh Khiêm trong sáng, giản dị hơn so với thơ Nôm Nguyễn Trãi. Nguyễn Bỉnh Khiêm là người kế thừa xuất sắc những thành tựu của tiếng Việt văn học ở thế kỷ XV để chuẩn bị cho bước phát triển tiếp nối của thơ ca dân tộc trong những thế kỷ sau.