TG

 Xưa có nhà họ Liêu, đàn ông hễ tới ba mươi mốt tuổi là chết. Con cháu họ lo sợ, chẳng biết làm sao cho khỏi chết sớm. Lúc đó [nghe nói] có ông nào đó tên Lữ Vọng sống tới ba trăm tuổi. Ông này hay tới ngồi trên một tảng đá lớn mà câu cá. Ai cũng nói Trời chẳng có mắt khi một người sống lâu chừng dó còn những người khác chưa chi đã chết…

Anh học trò kia để vợ ở nhà [a] sang tỉnh khác học. Ba năm sau ảnh xin thầy về nhà. Thầy coi chỉ tay của ảnh, nói:  ‘Con chớ về, nhưng thôi muốn về thì về. Con sẽ gặp nạn, nhưng thầy dặn con bốn điều nêu nhớ nằm lòng để tránh nạn. Một là không vô chùa, hai là không dầu thơm, ba là không đuổi gà, bốn là không phải ba, bốn, sáu.’

Ở núi Hoành Sơn, tỉnh Quảng Bình, có một thứ cây quý kêu bằng chò trắng. Đám con thủy tề năm nào cũng nổi bão để đem cây đó xuống dưới [cất nhà]. Lần nọ, bọn họ đã gom được ba cây, thả theo dòng sông Danh tấp vô bãi gần bến đò, bỏ đó bốn năm ngày. Gần bến có chừng bốn chục căn nhà, người chèo đò cũng ở đó. Tối nọ, năm kẻ dưới sông đi lên. Họ bận đồ đen, đầu bịt khăn, tay hươi đao…

Ở làng Trường Lưu, tỉnh Hà Tịnh, có một ông già chẳng ai biết từ đâu tới, dựng chòi gần chợ, mặt mày dị hợm, bộ dạng y như người điên. Chẳng ai thấy ổng ăn uống bao giờ. Ổng bán những viên thuốc hiệu nghiệm như thần, ai mắc bịnh chi không biết cứ mua uống một lần là dứt, mỗi lần ổng lấy một tiền thôi. [Bởi vậy người nghèo mua đông lắm nhưng] người giàu sang thì khi dể ông già, chẳng bao giờ chịu mua giúp cho ổng vài viên thuốc làm phước…

….Ngày nọ, giữa ngọ, khi đô đốc ngủ trong buồng, ở chợ Vinh bỗng có đám cháy lớn; ổng chưa dậy nhưng chẳng ai dám vô cho ổng hay mà cũng chẳng dám đánh trống gọi lính khi chưa có lịnh của ổng. Ai nấy lăng xăng, bối rối. Thấy nguy tới nơi, họ đành kiếm bà Doan, nói bả mới dám đánh thức đô đốc mà ổng không la, và họ còn hứa nếu ổng bắt tội thì sẽ nhận hết. Bả xiêu lòng, đi vén tấm màn lên chưa mở miệng nói gì thì thấy một con ‘thì luồng’ [d] nằm chình ình trên giường với ba cái đầu gác trên gối. Bả hết hồn chưa kịp quay ra thì con quái chồm mình đứng lên cầm gươm chém bả một nhát đứt phăng cái đầu…

Từ nửa cuối thế kỷ 19, nếu không kể Trương Quốc Dụng (1797 – 1864), một nho sỹ làm quan dưới ba đời vua trào Nguyễn, thì Trương Vĩnh Ký (1837 – 1898), Antony Charles Celestin Landes (1850 – 1893) và Jean François Marie Génibrel (1851 – 1914)1 có thể coi như ba vị học giả đầu tiên quan tâm tới việc sưu tầm ghi chép chuyện dân gian người Việt…