Mỹ thuật

Truyền thống văn hóa của người Việt Nam được khẳng định trong nghệ thuật lâu đời của ông cha ta, được đúc qua nhiều thế hệ xây dựng và vun đắp. Nghệ thuật của người Việt vốn rất phong phú và đa dạng, với nhiều lĩnh vực từ văn thơ, ca hát, biểu diễn, nhiếp ảnh, mỹ thuật… mỗi nghệ thuật tạo nên những giá trị riêng biệt đem đến những sự cảm nhận riêng biệt, tạo nên những giá trị truyền thống của người Việt Nam.

Tranh khắc kim loại Việt Nam có nhiều tác phẩm thể hiện sự kỳ công về ngôn ngữ tạo hình. Ở đó là sự công phu tỉ mỉ trong cách xử lý hiệu quả không gian tạo hình. Các họa sĩ đồ hoạ kết hợp hài hòa các yếu tố đường nét, màu sắc, hình mảng, bút pháp, chất liệu tạo nên không gian trong tranh khắc kim loại Việt Nam. Qua đánh giá về yếu tố không gian trong các tác phẩm tranh khắc kim loại ở các chất liệu đồng, kẽm, inox, có thể thấy, không gian là một trong những yếu tố tạo hình quan trọng của tác phẩm tranh khắc kim loại, mang lại hiệu quả nghệ thuật thị giác mới, thể hiện sự tìm tòi sáng tạo của các hoạ sĩ đồ hoạ Việt Nam.

Di sản kiến trúc nghệ thuật triều Nguyễn (1802- 1945) không chỉ là lăng tẩm các vua, thành lũy, cung điện, đền miếu… mà còn có lăng của các bà hoàng như các lăng Hoàng Cô, Thoại Thánh, Thuận Thiên, Hiếu Đông, Từ Dũ, Lệ Thiên Anh, Tiên Cung, Thánh Cung, Từ Cung… với hệ thống trang trí mang nhiều giá trị mỹ thuật và giá trị văn hóa thời phong kiến của Việt Nam. Trong đó, lăng Từ Cung hoàng thái hậu là một trong những công trình khá đặc biệt được xây dựng bởi một chất liệu chủ đạo là nề đắp nổi nhưng đã tạo nên một không gian nghệ thuật sinh động, mật độ trang trí dày đặc, kiểu thức trang trí đa dạng…

Nghiên cứu đặc điểm trang phục vua chúa, quan lại thời Lê qua tư liệu sử học trong đối sánh với hệ thống tượng thờ cho chúng ta cái nhìn đa chiều trong tổng thể bức tranh sống động của đời sống sinh hoạt văn hóa vật chất, tinh thần ở vào một thời kỳ mà các thành tựu kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội trên một nền tảng Nho giáo chiếm ưu thế khá mạnh mẽ. Đặc biệt, qua lăng kính của các nghệ nhân dân gian, trang phục của vua chúa, quan lại thời Lê phản ánh dưới hình thức tượng thờ…

 Thanh Hóa hiện còn nhiều công trình kiến trúc gỗ truyền thống độc đáo của thế kỷ XVII – XVIII chủ yếu là kiến trúc đình, đền, chùa. Trên cấu kiện kiến trúc là các mảng chạm khắc với nhiều chủ đề, đề tài khác nhau. Hình tượng rồng tiên do con người tưởng tượng ra, khắc họa trên di tích hết sức phong phú về hình thức thể hiện đến nội dung, mỗi mảng chạm rồng tiên là một câu chuyện về lịch sử, văn hóa làng xã.

Trong bối cảnh đất nước ngày càng phát triển, những giá trị dân gian truyền thống, mà nhất là dòng tranh thờ cúng ít được chú trọng, thay vào đó là những giá trị văn hóa ngoại nhập. Nó thâm nhập vào xã hội ngày nay bằng nhiều cách khác nhau và đã để lại nhiều tác động tốt, nhưng đi kèm với đó là không ít những ảnh hưởng xấu đến đời sống văn hóa của người Việt. Qua nghiên cứu các nguồn tư liệu, chúng tôi nhận thấy tuy có nhiều công trình nghiên cứu về nghề tranh làng Sình nhưng hầu như chỉ tìm hiểu và giới thiệu tranh Sình về nguồn gốc, nội dung, ý nghĩa… mà chưa có công trình nào tìm hiểu, nghiên cứu sâu về sự biến đổi của nghề này trong xã hội hiện nay…

Tranh Đông Hồ được xếp vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia của Việt Nam. Đây là thể loại tranh có giá trị cao về mặt lịch sử, văn hóa và nghệ thuật. Hình ảnh trong tranh tuy mộc mạc, đậm chất dân dã nhưng lại chứa đựng những thông điệp đầy tính nhân văn thể hiện mong ước khao khát về một cuộc sống ấm no, hạnh phúc của người Việt. Bài viết nhằm làm rõ nét độc đáo của dòng tranh dân gian Đông Hồ đặc biệt là hình tượng con gà…

Về cơ bản, tranh được in từ các bản khắc gỗ, nhưng mỗi nơi lại có những kỹ thuật riêng tạo nên đặc trưng của mỗi trung tâm, mỗi làng nghề, như: Đông Hồ (Bắc Ninh), Hàng Trống (Hà Nội), Kim Hoàng (Hà Tây cũ), Nam Hoành (Nghệ An), Sình (Huế)… Hiện nay, các dòng tranh này đã và đang chịu những tác động, những thách thức không nhỏ về nguyên vật liệu, về tiêu thụ sản phẩm và lực lượng kế nghiệp. Chính vì vậy, cần có những chính sách, những giải pháp hữu hiệu để bảo tồn được các di sản văn hóa này.

Trong phạm vi bài viết, với phương pháp nghiên cứu so sánh, trên cơ sở tổng hợp, phân tích đối tượng nghiên cứu, bài viết giới thiệu một cách khái quát về nghề vẽ tranh kính thủ công ở một số nước khu vực châu Á, từ đó đưa ra một số so sánh nghề tranh kính thủ công ở Việt Nam với nghề tranh kính thủ công của nước khác trong khu vực.

…Khác với những ngôi đình trong toàn tỉnh, đình làng Hùng Lô bên cạnh việc sử dụng các mô típ trang trí về thiên nhiên và những con vật linh để trang trí thì việc sử dụng những hoạt cảnh của con người trong những dịp vui chơi hội hè, múa hát, những đề tài mang đậm tính chất dân gian, làng xã thôn quê được chạm khắc chủ yếu trên kẻ và cốn, đầu dư và vẽ màu trên một số ván gỗ làm đề tài xuyên suốt đã góp phần định hình một phong cách trang trí thuần Việt…

Trong đời sống vật chất và tinh thần của người M’nông, hoa văn không chỉ thể hiện nghệ thuật đặc sắc riêng biệt mà còn thể hiện những quan niệm tâm linh, tâm tư, tình cảm cũng như những ước vọng về một cuộc sống an bình, hoà thuận, với thiên nhiên. Từ những môtip, hình tượng được cách điệu trong cuộc sống người M’nông đã tạo ra một hệ thống hoa văn mang bản sắc riêng của dân tộc.

…Nếu người Thái gắn mình với nghề dệt vải bông, thêu thùa tạo nên những chiếc khăn Piêu, những chiếc áo Cóm tôn vinh vẻ đẹp duyên dáng, mềm mại của người con gái thì trang phục của phụ nữ Dao tiền lại cho thấy nét tinh tế trong nghệ thuật tạo hình từ sáp ong, tưởng chừng đơn giản nhưng lại hàm chứa trong đó sự khéo léo, tỉ mỉ. Trong phạm vi bài viết này, tác giả mô tả quá trình tạo ra trang phục, phân tích các giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời đề xuất một số giải pháp để bảo tồn và phát triển trang phục của người Dao tiền tại huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La.

Thổ cẩm của các tộc người trên dải đất này cũng là một chủ đề được nhiều nhà khoa học quan tâm. Và sau nhiều năm nghiên cứu, tác giả bài viết muốn khẳng định một số đặc trưng cơ bản của thổ cầm – nghề dệt và sản phẩm dệt các tộc người tại chỗ trên TS – TN, nhận diện một số vấn đề đang đặt ra với nghề dệt, sản phẩm dệt ở đây qua đó định hướng giải pháp nhằm bảo tồn, phát triển nghề dệt, sản phẩm dệt của các tộc người tại chỗ trên vùng đất này.

… thông qua bài viết này, tác giả đưa ra những lập luận, dẫn chứng đã được nghiên cứu trong thời gian tương đối dài để chứng minh kết luận của các nhà nghiên cứu trống đồng Trung Quốc chưa đủ căn cứ khoa học. Đồng thời, khẳng định quan điểm: Trống Điền là loại trống đoạn mệnh không có cơ hội phát triển thành bất cứ loại trống nào sau này. Cùng với vận mệnh của dân tộc Việt Nam, trống Điền là loại trống phái sinh từ trống Đông Sơn do người Lạc Việt chế tạo.

…Qua nhiều lần cải tiến kỹ thuật, cùng với những lợi thế của từng địa phương trong khu vực, Arita đã dần dần cải biến, dung nhập những yếu tố ngoại lai và thực sự thành công trong kỹ thuật chế tác để đưa ra các sản phẩm thực sự tinh tế của mình. Trải qua hơn 400 năm lịch sử hình thành và phát triển, cùng chính sách bảo tồn nghề thủ công truyền thống của Nhật Bản, sản phẩm sứ Arita đã chiếm lĩnh phần lớn thị trường tiêu thụ trong nước và có chỗ đứng trên thị trường thế giới.

Trong các công trình kiến trúc phong cách Đông Dương ở Việt Nam nói chung và ở Hà Nội nói riêng thì trang trí kiến trúc luôn là một phần quan trọng không tách rời trong tổng thể khối kiến trúc, nó không đơn thuần chỉ làm tăng thêm giá trị thẩm mỹ mà nó chính là một thành tố quan trọng định hình nên một phong cách kiến trúc mới “kiến trúc Đông Dương”. Hơn một thế kỷ qua, các công trình kiến trúc mang phong cách Đông Dương ở Hà Nội vẫn có một vị trí quan trọng trong đời sống vật chất và tinh thần của người dân Thủ Đô…

Nghề sơn mài ở Tương Bình Hiệp (phường Tương Bình Hiệp, thành phố Thủ Dầu Một) là một trong những ngành nghề thủ công truyền thống ở tỉnh Bình Dương. Với lịch sử hình thành và phát triển trên 200 năm, nghề sơn mài ở Tương Bình Hiệp vừa kế thừa những tinh hoa văn hóa của nghề sơn cổ truyền, vừa tiếp cận các xu hướng mỹ thuật hiện đại, tạo nên bản sắc văn hóa của địa phương, được các thế hệ nghệ nhân Bình Dương lưu truyền và tiếp nối.

Vào những thập niên đầu của thế kỷ XX, riêng vùng châu thổ Bắc Bộ có tới 108 nghề. Nhiều làng còn gắn tên mình với tên nghề, hay gắn địa danh của một vùng với nghề, những làng nghề này ít nhiều đó nổi danh từ lâu, có quá khứ từ trăm ngàn năm, tên làng đó đi vào lịch sử, ca dao, tục ngữ… trở thành di sản văn hóa dân gian như các làng nghề: làng chạm gỗ La Xuyên, làng sơn Hạ Thái, làng gốm Bát Tràng, làng mây tre đan Phú Vinh, làng tranh Đồng Hồ, làng sơn quang Cát Đằng, làng lụa Hà Đông, làng thêu Quất Động…