Bernini, trạng thái nhập định của thánh Teresa

Người dịch: Thạc sĩ  TRẦN THỊ BÍCH NGỌC
(Phòng KHCN – HTQT)

     Gianlorenzo Bernini, Trạng thái nhập định của Thánh Teresa, (1645-52). Đá cẩm thạch. Chiều cao quần thể tượng: C.11 ‘6“. Cornaro Scala / Nguồn Nghệ thuật. Trạng thái nhập định của Thánh Teresa, 1645-52. Đá cẩm thạch và đồng, cao khoảng 11’6” (khoảng 353cm), tượng lớn hơn kích thước người thật. Nhà nguyện Cornaro, nhà thờ Santa Maria della Vittoria, Rome. Teresa, một nữ tu thế kỉ XVI và là một nhân vật đứng đầu trong Giáo Hội Phản Cải cách ở Tây Ban Nha, đã thành lập một nhóm cải cách những nữ tu dòng Cát Minh “chân trần” mới, nghiêm ngặt hơn. Vì lý do này, Thánh được thể hiện chân trần trong tác phẩm điêu khắc của Bernini. Bà đã viết một số tác phẩm về cuộc sống thần bí, bao gồm một cuốn tự truyện nổi tiếng và được nhiều người đọc trong đó bà thuật lại chi tiết các ảo mộng và các trạng thái nhập định mà bà đã trải qua. Được bảo trợ bởi Đức Hồng Y Venetian Federigo Cornaro như một phần của một nhà nguyện chôn cất cho gia đình.

x
x x

     “Lạy Chúa tôi thỉnh thoảng thấy ảo mộng sau. Tôi thấy bên cạnh tôi … một thiên thần trong hình dạng con người … Ngài … nhỏ và rất đẹp, khuôn mặt của Ngài quá rực lửa đến nỗi ngài xuất hiện như là … đốt cháy tất cả … Trong tay ngài tôi thấy một cây giáo vàng dài và đầu ngọn giáo dường như là một ánh lửa. Ngài dường như dùng mũi tên này xiên thẳng vào tim tôi nhiều lần … Ngài để cho tôi hoàn toàn đốt cháy bằng một tình yêu tuyệt vời của Thiên Chúa. Sự đau đớn quá rõ ràng đến nỗi tôi đã phát ra những tiếng rên rỉ, sự đau đớn dữ dội này tạo ra một sự vô cùng ngọt ngào đến nỗi không ai có thể muốn mất nó, cũng không linh hồn nào sẽ bằng lòng với bất cứ điều gì không bằng Thiên Chúa. Đó không phải là nỗi đau thể xác mà là tinh thần, mặc dù cơ thể ta đã có một phần trong đó – thực sự là một phần tuyệt vời”. (Teresa thành Ávila, Tự truyện).

     Bernini đã hiển thị hoá những lời nói và trải nghiệm của Teresa trong tượng thờ do ông tạc, tư thế và biểu cảm khuôn mặt của thánh là kết hợp giữa “sự ngọt ngào” và nỗi đau mà Thánh đã mô tả thật sinh động và thực tế. Hình thể của ngài dường như đang rung lên, cánh tay yếu ớt, đầu ngả ra sau, miệng mở và đôi mắt khép hờ. Hình tượng thiên thần mỉm cười rạng rỡ, các nếp áo gợn sóng với những nếp gấp như ngọn lửa gợi nhớ những lời kể của Teresa.

     Tuy nhiên sự thể hiện của Bernini còn hoàn thiện hơn những gì Teresa mô tả về trạng thái nhập định này. Trạng thái nhập định này gắn liền với các mặt và các sự kiện khác trong cuộc đời của Thánh và thái độ đương thời về các trạng thái nhập định và các vị thánh. Cái chết kỳ diệu của thánh Teresa, như mô tả của những người chứng kiến, rõ ràng ở đây với vẻ đẹp mà Bernini kính dâng cho Thánh. Mặc dù sự giản dị của bà được ghi nhận, tại thời điểm cái chết của bà, khi bà khoảng sáu mươi tuổi, các nhân chứng khai rằng bà trở nên trẻ trung và xinh đẹp và rằng bà đã chết trong trạng thái ngây ngất tình yêu đối với Thiên Chúa. Mối quan hệ giữa trạng thái nhập định, cái chết, tình yêu nhiệt thành đối với Thiên Chúa và ý tưởng linh hồn kết hôn với Thiên Chúa là những phần của truyền thuyết huyền bí được tôn kính có nguồn gốc trong Cựu Ước thơ tình của Nhã Ca. Teresa đã tự mình viết một bài bình luận về Nhã ca, trong đó bà thuật lại cái chết của Chúa Giêsu và trạng thái nhập định với mong muốn linh hồn được chết trong sự đau khổ của tình yêu Thiên Chúa. Bernini thể hiện thánh Teresa đang được đưa lên thiên đàng trên những đám mây. Sự bay bổng được Teresa mô tả trong ngữ cảnh bà đã trải qua những trạng thái nhập định khác sau khi dự lễ Mixa. Sử dụng các hình tượng đang bay lên trong không trung, Bernini làm cho quần tượng điêu khắc của mình ấn tượng hơn và hiệu quả nhanh hơn, trong khi trong bối cảnh cuộc đời của Teresa ông cũng đề cập đến sự dâng hiến của bà cho Bí tích Thánh Thể, một điểm nhấn thích hợp trong một tượng thờ.

     Sự thể hiện của Bernini đối với trạng thái nhập định của Teresa bản thân nó đã là một sự xuất hiện phép lạ, đối với những hình tượng thiên thần lớn màu trắng và hình tượng thánh lơ lửng bên trên bàn thờ. Theo ý định ban đầu những tượng này phải sáng lên nhẹ nhàng, ánh sáng thần bí chạy mờ mờ xuống theo những tia sáng màu vàng từ một cửa sổ kính màu. Ngày nay, người ta đã thêm đèn điện vào, làm cho ánh sáng ấn tượng hơn Bernini đã định.

     Ảo mộng của trạng thái nhập định huyền diệu này được làm nổi bật bởi quần tượng được thờ ở một nơi thờ với kiến trúc trán tường. Hốc tường này được làm bằng đá cẩm thạch nhiều màu rực rỡ, là nơi quan trọng nhất của một khu nhà nguyện lộng lẫy, mỗi chi tiết đều do Bernini thiết kế. Bức tường phía sau được bao phủ bởi tấm đá cẩm thạch chạm trổ bị gián đoạn bởi kiến trúc trán tường bên trên hốc tường. Trần nhà được vẽ tràn ngập áng sáng ở thiên đường, và các thiên thần dường như đổ về nhà nguyện, hộ tống thiên thần trong trạng thái nhập định của Teresa. Mặt trước của bàn thờ trang trí bằng bức phù điêu Bữa tiệc cuối cùng (Last Supper) được mạ đồng và đá xanh da trời, trong khi đó những ngôi mộ ở sàn được khảm trang trí bằng hình của các bộ xương đang cử động được vẽ rút gọn lại, như thể những người bị chôn bên dưới đang được hồi sinh nhờ trạng thái nhập định của thánh Teresa.

     Bernini kết hợp hội họa, điêu khắc và kiến trúc trong một tổng thể đẹp, phá vỡ những rào cản giữa thế giới chúng ta đang sống và tác phẩm nghệ thuật. Nơi thờ và các nhân vật chiếm lấy toàn bộ không gian, làm cho chúng ta cũng liên quan vào trong đó. Một đoạn trích trên một biểu ngữ do các thiên thần cầm trên vòm cổng vào ghi dòng chữ, Teresa đã viết, Chúa Giê-su đã nói với cô ấy trong một trong những ảo mộng của mình: “Nếu ta đã chưa tạo ra thiên đường, ta sẽ tạo ra thiên đường cho mình con.”

Nguồn: Art Past Art Present của David G. Wilkins,
Bernard Schultz và Katheryn M. Linduf

Ban Tu Thư (thanhdiavietnamhoc.com)