Luật sư trí tuệ nhân tạo: Cơ hội và thách thức trong đổi mới đào tạo ngành Luật tại Việt Nam thời chuyển đổi số
ARTIFICIAL INTELLIGENCE LAWYERS: OPPORTUNITIES ANDCHALLENGES IN REFORMING LEGAL EDUCATION IN VIETNAMDURING DIGITAL TRANSFORMATION
Tác giả bài viết: Đậu Huy Minh1, Dương Vũ Thụy Vy2
1Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn – (VNU HCM)
2Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh
TÓM TẮT
Sự xuất hiện của luật sư trí tuệ nhân tạo (AI) đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong sự phát triển của ngành luật. Bài viết này nghiên cứu luật sư AI trong bối cảnh đào tạo luật tại Việt Nam thông qua phân tích toàn diện vai trò của AI trong thực hành pháp luật toàn cầu. Nghiên cứu sử dụng phương pháp tiếp cận hệ thống và so sánh để phân tích khái niệm luật sư AI, các ứng dụng tiềm năng và tác động của chúng đến đổi mới đào tạo luật. Nghiên cứu xác định cả cơ hội và thách thức trong việc tích hợp AI vào hệ thống đào tạo luật của Việt Nam trong thời kỳ chuyển đổi số. Bài viết nhấn mạnh cách thức luật sư AI có thể nâng cao hiệu quả công việc pháp lý, đồng thời ghi nhận những hạn chế trong phán đoán đạo đức và bảo vệ quyền lợi khách hàng. Kết quả nghiên cứu cho thấy các chương trình đào tạo luật tạiViệt Nam cần được cập nhật đáng kể để trang bị cho sinh viên kỹ năng số, kiến thức về AI và hiểu biết về các vấn đề đạo đức và pháp lý liên quan. Bài viết kết thúc với các khuyến nghị thiết thực nhằm đổi mới đào tạo luật để đáp ứng yêu cầu của kỷ nguyên số trong khi vẫn duy trì các giá trị nghề nghiệp cốt lõi.
Từ khóa: chuyển đổi số, giáo dục số, trí tuệ nhân tạo.
ABSTRACT
The emergence of artificial intelligence (AI) lawyers marks an important turning point in the development of the legal profession. This article examines AI lawyers in the context of legal education in Vietnam through a comprehensive analysis of AI’s role in global law practice. The research employs systematic and comparative approaches to analyze the concept of AI lawyers, their potential applications, and their impact on legal education reform. The study identifies both opportunities and challenges in integrating AI into Vietnam’s legal education system during the digital transformation era. The paper highlights how AI lawyers can enhance legal work efficiency while acknowledging limitations in ethical judgment and client advocacy. The findings suggest thatVietnamese legal education programs need significant updates to equip students with digital skills, AI knowledge, and understanding of related ethical and legal issues. The article concludes with practical recommendations for innovating legal education tomeet the demands of the digital age while maintaining core professional values.
x
x x
1. Đặt vấn đề
Trong những thập kỷ gần đây, thế giới đang chứng kiến một làn sóng chuyển đổi mạnh mẽ từ môi trường truyền thống sang môi trường số, với sự phát triển vượt bậc của công nghệ thông tin, điện tử và viễn thông. Trên nền tảng công nghệ này, nhiều mô hình kinh tế mới đã xuất hiện như nền kinh tế tri thức, nền kinh tế internet và nền kinh tế kỹ thuật số (Berisha-Shaqiri & Berisha-Namani, 2015; Øverby & Audestad, 2021). Cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư, với sự hội tụ của các công nghệ đột phá như trí tuệ nhântạo (AI), Internet vạn vật (IoT), điện toán đám mây và dữ liệu lớn, đã và đang tạo ra những thay đổi căn bản trong cách thức vận hành của mọi tổ chức và ngành nghề. Trong thế giới kỹ thuật số ngày nay, mọi thứ đều được kết nối, và công nghệ số không chỉ trao quyền cho tất cả mọi người mà còn làm xáo trộn hoạt động của mọi tổ chức (Đậu Huy Minh và nnk., 2023). Việc khai thác sức mạnh của công nghệ số và thực hiện chuyển đổi số đã trở thành yếu tố sống còn đối với sự tồn tại và phát triển của các tổ chức.
Trong bối cảnh đó, ngành luật, vốn được coi là một trong những lĩnh vực có tính bảo thủ cao nhất, cũng đang trải qua quá trình chuyển đổi số sâu rộng. Các công nghệ số đang làm thay đổi cơ bản cách thức hành nghề luật, từ việc quản lý hồ sơ và tài liệu pháp lý, đến quy trình tố tụng và phương thức cung cấp dịch vụ pháp lý. Sự xuất hiện của các nền tảng pháp lý trực tuyến, hệ thống quản lý văn phòng luật số hóa, và đặc biệt là các công cụ trí tuệ nhân tạo trong phân tích pháp lý đã tạo ra một làn sóng đổi mới chưa từng có trong lịch sử ngành luật. Theo báo cáo của Wolters Kluwer(2023), nhiều công ty luật trên toàn cầu đang đầu tư vào công nghệ số để nâng cao hiệu quả hoạt động và cải thiện trải nghiệm khách hàng. Xu hướng này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc chuẩn bị nguồn nhân lực có khả năng thích ứng với môi trường pháp lý số hóa, đồng thời đặt ra những thách thức mới trong việc cân bằng giữa đổi mới công nghệ và duy trì các giá trị cốt lõi của nghề luật.
Trong bối cảnh này, các công nghệ tiên tiến như ROSS, được coi là luật sư AI đầu tiên, đã minh chứng cho tiềm năng của AI trong việc hỗ trợ các công việc pháp lý thông qua phân tích tài liệu và nghiên cứu pháp luật (Nunez, 2017). Tại Ý, các hệ thống điện tử đã được tích hợp vào quy trình tố tụng dân sự, mở đường cho khái niệm “luật sư số” –những người phải thích ứng với quy trình pháp lý tự động hóa trong các phiên tòa số hóa (Carinci, 2024).
Sự phát triển của AI trong lĩnh vực luật pháp không chỉ diễn ra trên thế giới mà còn được thúc đẩy mạnh mẽ tại Việt Nam. Với Quyết định số 749/QĐ-TTg được Thủ tướng Chính phủ ban hành vào ngày 03 tháng 6 năm 2020, Việt Nam đã phê duyệt “Chương trình Chuyểnđổi số Quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”, một chiến lược toàn diện nhằm thúc đẩy phát triển Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số. Tầm nhìn của chương trình là đưa Việt Nam trở thành một quốc gia số tiên tiến, nơi AI và các công nghệ mới đóng vai trò quan trọng trong việc tái cấu trúc các ngành công nghiệp, bao gồm ngành luật (Thủ tướng Chính phủ, 2020). Chương trình này đã tạo nền tảng để áp dụng và thử nghiệm các công nghệ tiên tiến, giúp các lĩnh vực như luật pháp tiếp cận được các công cụ số hiện đại, đồng thời tăng cường năng lực cạnh tranh và đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người dân.
Tuy nhiên, mặc dù AI có thể nâng cao năng suất và độ chính xác trong nhiều khía cạnh của công việc pháp lý, các nghiên cứu gần đây cho thấy rằng công nghệ này chưa thể thay thế khả năng phán đoán và ý thức đạo đức của con người. Rogers & Bell (2019)nhấn mạnh rằng AI không thể hoàn toàn đáp ứng các yếu tố đạo đức như trách nhiệm bảo mật và quyết tâm bảo vệ quyền lợi của khách hàng trong môi trường pháp lý phức tạp.
Nguồn: Tạp chí Khoa học Đại học Thủ Dầu Một, Số 6 (73)-2024