Vai trò của di sản văn hóa – Tài nguyên du lịch văn hóa đối với phát triển du lịch tỉnh Trà Vinh thực trạng và giải pháp
Thạc sĩ TRẦN BÌNH TRỌNG1 , Thạc sĩ PHAN THANH ĐOÀN2
(1Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Trà Vinh,
2Phòng Tuyên truyền – Báo chí – Văn hóa – Văn nghệ, Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Trà Vinh)
Theo Luật di sản văn hóa: Di sản văn hóa Việt Nam là tài sản quý giá của cộng đồng các dân tộc Việt Nam, bao gồm di sản văn hóa phi vật thể và di sản văn hóa vật thể, là sản phẩm tinh thần, vật chất có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, được lưu truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác ở nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Di sản văn hóa phi vật thể: là sản phẩm tinh thần có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, được lưu giữ bằng trí nhớ, chữ viết, được lưu truyền bằng truyền miệng, truyền nghề, trình diễn và các hình thức lưu giữ, lưu truyền khác, bao gồm tiếng nói, chữ viết, tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học, ngữ văn truyền miệng, diễn xướng dân gian, lối sống, nếp sống, lễ hội, bí quyết về nghề thủ công truyền thống, tri thức về y, dược học cổ truyền, về văn hóa ẩm thực, về trang phục truyền thống dân tộc và những tri thức dân gian khác.
Di sản văn hóa vật thể là sản phẩm vật chất có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, bao gồm di tích lịch sử – văn hóa, danh lam thắng cảnh, di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia. Trong quá trình hình thành và phát triển của xã hội loài người, mỗi đất nước, mỗi dân tộc có điều kiện sinh sống, đặc điểm văn hóa, phong tục tập quán, hoạt động sản xuất mang những sắc thái riêng đã để lại cho nhân loại những di sản văn hóa rất phong phú, đa dạng, có tính chất đặc trưng của từng vùng, miền, của từng tộc người.
Trong thời gian gần đây, di sản văn hóa Việt Nam đã và đang trở thành các sản phẩm quan trọng phục vụ đắc lực phát triển du lịch nói chung và du lịch văn hóa nói riêng, góp phần giải quyết nhu cầu việc làm, tạo thu nhập ổn định cho cộng đồng các dân tộc ở các địa phương trên cả nước, đóng góp tích cực vào tăng trưởng kinh tế – xã hội của các địa phương và của cả nước. Các di sản văn hóa đã được các địa phương xây dựng và đưa vào các tour, tuyến du lịch, thu hút đông đảo lượng khách du lịch trong nước và quốc tế đến tham quan, nghiên cứu, tìm hiểu các di sản văn hóa, di tích lịch sử văn hóa, lễ hội truyền thống, những phong tục tập quán, tín ngưỡng, cách tổ chức cộng đồng, lối sống của dân tộc.
Bên cạnh đó, sự phát triển loại hình du lịch văn hóa có ý nghĩa lớn đối với việc góp phần khai thác, bảo tồn các di sản văn hóa dân tộc, tôn tạo các di tích lịch sử, văn hóa, các danh lam thắng cảnh, góp phần giữ gìn bản sắc dân tộc thông qua các hoạt động lễ hội. Du lịch phát triển sẽ kích thích và khôi phục các làng nghề truyền thống, thủ công mỹ nghệ.
Trà Vinh, có lịch sử hình thành và phát triển lâu đời, cộng đồng dân cư tỉnh Trà Vinh được hình thành và phát triển trong lịch sử bằng sự hòa hợp, sống gần gũi bên nhau của các tộc người Kinh, Khmer, Hoa, Chăm… Trong đó, người Việt có tỷ lệ cao nhất trong cơ cấu dân số của tỉnh, trên 67%, người Khmer chiếm 32%, người Hoa và một số đồng bào khác như Chăm, Dao… chiếm tổng số gần 1%. Mỗi dân tộc ở Trà Vinh có những giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể đặc trưng độc đáo riêng, được hình thành trên cơ sở đặc điểm tâm lý và tính cách của mỗi tộc người, đã tạo nên cho tỉnh Trà Vinh những di sản văn hóa độc đáo, có thể sử dụng để khai thác có hiệu quả trong việc khai thác và phát triển du lịch tỉnh Trà Vinh.
Trong quá trình hình thành và phát triển, các bậc tiền nhân của tỉnh Trà Vinh đã xây dựng nên nhiều di tích lịch sử – văn hóa và lịch sử cách mạng gắn liền với các dân tộc, tôn giáo, nhiều di tích gắn liền với quá trình khai khẩn vùng đất Trà Vinh nói chung và vùng đất Nam Bộ nói riêng của cộng đồng các dân tộc trên địa bàn tỉnh. Các di tích lịch sử văn hóa, lịch sử kiến trúc như: Đền Thờ Bác Hồ, di tích lịch sử – văn hóa Ao Bà Om, chùa Giác Linh, di tích kiến trúc chùa Âng; phế tích Lưu Cừ II xã Lưu Nghiệp Anh – Trà Cú. Cùng với hệ thống di tích là những lễ hội riêng của các dân tộc cùng sinh sống trên địa bàn tỉnh. Mỗi lễ hội có sắc thái riêng, rất sống động. Lễ hội luôn có vai trò quan trọng trong đời sống văn hóa cộng đồng các dân tộc, thể hiện các đặc điểm về tộc người và tôn giáo của mỗi dân tộc của tỉnh. Các lễ hội rất độc đáo của ba dân tộc Kinh, Khmer, Hoa như lễ Giỗ Bác Hồ, lễ hội Nghinh Ông, lễ hội Vu Lan thắng hội, lễ hội Nguyên Tiêu. Đặc biệt là lễ hội Ok – Om – Bok gắn với hội đua ghe Ngo trên sông Long Bình của đồng bào Khmer được Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch công nhận là một trong những di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Về tôn giáo, tín ngưỡng: có sự phong phú, đa dạng như: nghi lễ về nông nghiệp có lễ tết vào năm mới (Chol Chnam Thmay), lễ cúng ông, bà (Sene Đôl-ta); lễ hội Ok-Om-Bok (lễ cúng trăng)… Trà Vinh 368 cơ sở thờ tự, tôn giáo, đặc biệt là 143 chùa Khmer, ẩn mình dưới những tán cây cổ thụ hàng trăm tuổi với kiến trúc đẹp, độc đáo, có giá trị lịch sử lâu đời, văn hóa lớn được trải khắp các huyện, thị xã, thành phố trong tỉnh.
Sự phong phú của các loại hình nghệ thuật của cộng đồng các dân tộc Trà Vinh như: Đờn ca tài tử của người Kinh, múa Lân – Sư – Rồng của người Hoa; điêu khắc, hội họa, trang trí mỹ thuật và kiến trúc trong các ngôi chùa của người Khmer, các loại hình múa, hát và nghệ thuật sân khấu như kịch hát Dù-Kê, múa Rôbam (múa chằn), Râmvong, Rom khach, Rom sarawan và Lăm lêu… có những sắc thái văn hóa rất độc đáo.
Vai trò của các di sản văn hóa trong phát triển du lịch tỉnh Trà Vinh
Đánh giá về vai trò của các di sản văn hóa của tỉnh trong phát triển du lịch, Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy có cuộc khảo sát đối với 100 cán bộ quản lý và những người công tác ngành du lịch, 100 người dân địa phương có liên quan đến các địa điểm du lịch; 300 du khách đến tham quan ở Trà Vinh, kết quả mức đánh giá đồng ý và hoàn toàn đồng ý với các quan điểm sau:
| Nội dung | Cán bộ quản lý | Người dân | Du khách |
| 1. Các di tích rất hấp dẫn và còn nguyên giá trị. | 91% | 76% | 87,76% |
| 2. Các lễ hội của các dân tộc ở Trà Vinh rất hấp dẫn, đậm đà bản sắc dân tộc. | 100% | 85% | 92,66% |
| 3. Lễ hội là một trong những thế mạnh của du lịch Trà Vinh. | 96% | 83% | 89,67% |
| 4. Kiến trúc chùa ở Trà Vinh rất đẹp, hấp dẫn. | 96% | 88% | 92% |
| 5. Làng nghề truyền thống rất thú vị, hấp dẫn. | 88% | 70% | 78,33% |
Điều đó cho thấy, các di sản văn hóa tỉnh Trà Vinh có vai trò quan trọng trong phát triển du lịch tỉnh Trà Vinh.
Bên cạnh đó, kết quả khảo sát, đánh giá của cán bộ quản lý, chuyên gia ngành du lịch và người dân địa phương về các khu di tích, lễ hội văn hóa truyền thống của tỉnh có thể khai thác thành những điểm về du lịch văn hóa và lễ hội hiệu quả, như sau:
| Địa điểm | Cán bộ quản lý | Người dân |
| Khu danh thắng Ao Bà Om | 96% | 86% |
| Khu di tích đền thờ Bác Hồ | 75% | 62% |
| Kiến trúc chùa Âng | 70% | 44% |
| Kiến Trúc chùa Ông Mẹt | 35% | 32% |
| Phước Minh Cung | 37% | 20% |
| Lễ Nguyên Tiêu ở Phước Thắng Cung | 39% | 28% |
| Lễ hội cúng biển Mỹ Long | 67% | 51% |
| Lễ Hội Ok – Om – Bok | 79% | 72% |
Kết quả trên cho thấy danh thắng Ao Bà Om cùng với lễ hội Ok – Om – Bok là một trong những di sản to lớn có thể dùng để khai thác các hoạt động du lịch tại đây.
Thực trạng khai thác các giá trị của di sản văn hóa trong phát triển du lịch tỉnh Trà Vinh trong thời gian qua:
Để đánh giá về thực trạng khai thác các giá trị của di sản văn hóa trong phát triển du lịch tỉnh Trà Vinh trong thời gian qua, Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy có cuộc khảo sát đối với 100 cán bộ quản lý và những người công tác ngành du lịch, 100 người dân địa phương có liên quan đến các địa điểm du lịch; 300 du khách đến tham quan ở Trà Vinh có mức đánh giá về đồng ý và hoàn toàn đồng ý với các quan điểm sau:
| Nội dung | Cán bộ quản lý | Người dân | Du khách |
| 1. Các di tích lịch sử, văn hóa được khai thác tốt và phục vụ đắc lực cho hoạt động du lịch ở Trà Vinh. | 83% | 55% | 71,33% |
| 2. Việc tổ chức lễ hội ở Trà Vinh được thực hiện rất nghiêm túc và thu hút du khách. | 91% | 77% | 86% |
| 3. Các hoạt động tôn giáo ở Trà Vinh góp phần quan trọng trong thu hút khách du lịch | 90% | 82% | 88,67% |
| 4. Du lịch trà Vinh khai thác triệt để các giá trị từ làng nghề truyền thống. | 75% | 54% | 73% |
Kết quả trên cho thấy, trong thời gian qua, các di sản văn hóa của tỉnh Trà Vinh đã đóng góp tích cực trong việc khai thác phục vụ cho mục đích du lịch của tỉnh. Tuy nhiên, theo số liệu thống kê của ngành du lịch tỉnh thì số lượng khách du dịch đến tham quan, thưởng thức các di sản văn hóa của tỉnh còn thấp so với các loại hình du lịch khác, như bảng thống kê dưới đây:
| Điểm | Năm 2018 | Năm 2019 |
| Đền Thờ Bác | 47.000 | 55.000 |
| Ao Bà Om | 98.000 | 115.000 |
| Lưu Cừ II | 4.000 | 5.300 |
| Bến tiếp nhận vũ khí Cồn Tàu | 9.000 | 11.600 |
| Chùa cò Trà Cú | 10.000 | 12.400 |
| Làng Văn hóa du lịch Khmer | 25.000 | 100.000 |
| Ba Động | 430.000 | 510.000 |
| Cù lao Tân Quy | 15.500 | 21.000 |
| Điểm du lịch Huỳnh Kha | 142.000 | 170.000 |
| Cù lao Long Trị | 18.000 | 19.700 |
Điều đó cho thấy, việc khai thác các di sản văn hóa để phục vụ cho mục đích du lịch của tỉnh mặc dù đã được các cấp các ngành quan tâm, tuy nhiên hiệu quả chưa cao. Có nhiều nguyên nhân khác nhau, nhưng nguyên nhân quan trọng nhất là ngoài các điểm di tích ra không có các dịch vụ khác, ví dụ như qua khảo sát ý kiến về điểm du lịch Ao Bà Om có 86% ý kiến của nhóm chuyên gia; 72% ý kiến của người dân và 69,33% du khách cho rằng thiếu khu vui chơi giải trí; việc xây dựng các tuor du lịch, liên kết các chuỗi sản phẩm để phục vụ cho nhu cầu tham quan, thưởng thức các di sản văn hóa của tỉnh với các loại hình du lịch khác chưa được thực hiện tốt, ví dụ kết quả khảo sát tại Ao Bà Om cho thấy 55% ý kiến của nhóm chuyên gia; 61% ý kiến của người dân và 58% du khách cho rằng thiếu liên kết trong chuỗi các sản phẩm du lịch tại khu Ao Bà Om và các khu du lịch trong tỉnh.
Những giải pháp để phát huy vai trò của di sản văn hóa – tài nguyên du lịch văn hóa đối với phát triển du lịch tỉnh Trà Vinh trong thời gian tới:
Thứ nhất, tăng cường công tác tuyên truyền, quảng bá về hệ thống di sản văn hóa bao gồm các di tích lịch sử – văn hóa, danh lam thắng cảnh, các lễ hội, nét văn hóa đặc sắc của các dân tộc trên địa bàn tỉnh Trà Vinh với nhiều hình thức phong phú, đa dạng; đa dạng hóa các loại hình, ấn phẩm thông tin du lịch.
Thứ hai, tăng cường đầu tư, tôn tạo, khai thác có hiệu quả các di sản văn hóa của cộng đồng các dân tộc của tỉnh trong phát triển du lịch gắn với tăng cường bảo tồn và phát triển văn hóa cộng đồng các dân tộc theo hướng tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Việc khai thác các di sản văn hóa trong hoạt động du lịch phải đảm bảo tăng trưởng nhưng không để lại những hậu quả tiêu cực cho văn hóa và môi trường ở địa phương. Tránh tình trạng thay đổi các hành vi, tập quán, hình ảnh (các di sản văn hóa đặc trưng của cộng đồng các dân tộc) do áp lực, yêu cầu của du khách; tránh gây hư hại, xâm hại đến các di tích.
Thứ ba, có những định hướng, những giải pháp phát triển phù hợp để khai thác hợp lý các tài nguyên hiện có; đa dạng hóa các sản phẩm du lịch, tăng cường liên kết các tuyến điểm du lịch văn hóa; đa dạng hóa các sản phẩm du lịch, liên kết du lịch văn hóa với các loại hình du lịch khác ở Trà Vinh; và nâng cao chất lượng hoạt động, phục vụ du lịch của tỉnh.
Thứ tư, tranh thủ các nguồn vốn của Trung ương và địa phương và các nguồn vốn xã hội hóa để trùng tu, tôn tạo các khu di tích lịch sử văn hóa, tổ chức lễ hội; tham gia đầu tư để phát triển du lịch theo định hướng của tỉnh.
Thứ năm, chú trọng việc xây dựng các sản phẩm du lịch đặc trưng như tập trung phát triển các khu, cụm văn hóa – du lịch như khu Ao Bà Om, khu du lịch biển Ba Động, các di
tích nghệ thuật kiến trúc chùa Khmer, bảo tàng văn hóa dân tộc Khmer, phát triển các điểm du lịch làng nghề.
Bên cạnh thực hiện tốt các giải pháp trên, Trung ương cần có những cơ chế chính sách thích hợp để hỗ trợ tỉnh Trà Vinh phát triển du lịch theo hướng bền vững, gắn với bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của các dân tộc, trong đó có đồng bào dân tộc Khmer, thực hiện tốt chính sách giảm nghèo bền vững, bảo đảm, an ninh – chính trị, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn tỉnh.
__________
1 Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Trà Vinh.
2 Phòng Tuyên truyền – Báo chí – Văn hóa – Văn nghệ, Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Trà Vinh.
Nguồn: Kỷ yếu hội thảo Khoa học: Bảo tồn, phát huy các giá trị di sản văn hóa
gắn với phát triển du lịch tỉnh Trà Vinh
Thánh Địa Việt Nam Học
(https://thanhdiavietnamhoc.com)
| Download file (PDF): Vai trò của di sản văn hóa – Tài nguyên du lịch văn hóa đối với phát triển du lịch tỉnh Trà Vinh thực trạng và giải pháp (Tác giả: ThS. Trần Bình Trọng, ThS. Phan Thanh Đoàn) |