Làng xã Việt Nam

Bài viết phân tích khái niệm tư tưởng làng xã, mối liên hệ giữa tư tưởng làng xã với văn hóa làng xã, tư tưởng làng xã với tư tưởng quan phương, tính chất và nội dung của tư tưởng làng xã…. Theo tác giả, tư tưởng làng xã có ảnh hưởng sâu sắc trong đời sống của cư dân nông nghiệp vùng đồng bằng Bắc Bộ, có những đặc thù riêng. Tư tưởng làng xã đã và đang tồn tại lâu dài trong cư dân nông nghiệp, có ảnh hưởng tích cực và tiêu cực đối với sự phát triển của nông thôn Việt Nam.

…qua khảo sát thực tế và phỏng vấn sâu người dân Ba Na Rơ Ngao, cùng với những người có chức sắc, bài viết phân tích các đặc điểm về làng truyền thống của người Ba Na Rơ Ngao ở Kon Tum. Qua đó thấy được vị trí, chức năng của làng gắn bó mật thiết với đời sống của người Rơ Ngao ở Kon Tum nói riêng, các dân tộc tại chỗ ở Tây Nguyên nói chung.

Nghiên cứu này nhằm tái hiện hoạt động thu thuế thường kỳ của xã hội nông thôn trước năm 1945 thông qua nguồn tư liệu địa phương. Từ đó, rút ra một số đặc điểm của vấn đề nghiên cứu trong giai đoạn lịch sử cụ thể. Nghiên cứu được thực hiện trên cơ sở xử lý các dữ liệu từ hương ước ra đời vào nửa đầu thế kỷ XX (hương ước cải lương). Việc tái hiện cho thấy nhiều nét đặc sắc trong việc thu thuế của các làng xã truyền thống dưới sự cai trị của chính quyền thuộc địa, phản ánh mối quan hệ giữa chính quyền và làng xã, cũng như bản chất của chính quyền cai trị thời cận đại.

Làng xã từ xa xưa vốn là nơi tụ cư của người nông dân Việt Nam. Trong những buổi đầu hình thành, khi sự can thiệp của nhà nước phong kiến còn hạn chế, tính tự quản và tự trị của làng xã luôn được đề cao. Cùng với sự phát triển của làng xã Việt Nam và sự can thiệp ngày càng ráo riết của nhà nước phong kiến đối với làng xã, từ lệ làng bất thành văn đến thành văn, hương ước ra đời. Hương ước quy định hầu hết các mặt hoạt động của làng xã người Việt Nam như: cách thức tổ chức hoạt động của các thiết chế tổ chức xã hội trong làng xã; các hoạt động xã hội…

Nghiên cứu về làng xã ở Việt Nam từ trước đến nay, chủ yếu tiếp cận dựa trên các khoa học chuyên ngành, như: lịch sử, văn hóa học, dân tộc học, xã hội học, luật học, kinh tế học… Trong bối cảnh hiện nay, sự phát triển của khoa học xã hội và nhân văn đã xuất hiện nhiều lý thuyết, nhiều phương pháp tiếp cận mới, trong đó có tiếp cận theo hướng liên ngành và khu vực học…

Phong tục hương ẩm là một phong tục quan trọng trong văn hóa Việt Nam, phản ánh đời sống văn hóa làng xã Việt Nam suốt nhiều thế kỉ. Bài viết này giới thiệu phong tục hương ẩm và những nội dung phong tục hương ẩm được ghi chép trong các văn bản hương ước của Việt Nam vào thế kỉ XVIII-XIX, từ đó phân tích những giá trị và cơ chế đặc thù giúp phong tục này tồn tại lâu dài trong cộng đồng văn hóa Việt Nam.