Mỹ thuật

Bài viết thông qua giải mã nội dung, ý nghĩa tiếu tượng học thể hiện trên tác phẩm điêu khắc tự thuật Phật giáo của trụ ốp tường Lạc Quới thuộc văn hóa Óc Eo trưng bày tại Bảo tàng An Giang tìm hiểu, so sánh với nền nghệ thuật khác trong vùng để nhận định niên đại của nó cũng như chỉ ra sự giao lưu văn hóa liên vùng trong khảo cổ học Óc Eo…

Theo tác giả bài viết, tất cả những món pháp lam Huế trong sưu tập của Loan de Fontbrune đều thuộc vào hàng quý hiếm bậc nhất và có ghi niên hiệu của các vua triều Nguyễn như: Minh Mạng, Minh Mạng niên chế, Minh Mạng niên tạo, Thiệu Trị niên chế, Thiệu Trị niên tạo, Tự Đức niên chế, Tự Đức niên tạo… Phần lớn trong bộ sưu tập là đồ ngự dụng, đề tài trang trí đặc sắc với nhiều kiểu dáng rất lạ mắt và mang đậm dấu ấn mỹ thuật thời Nguyễn.

 Lăng Thiệu Trị là một công trình quan trọng trong hệ thống kiến trúc cung đình, lăng tẩm của các vua triều Nguyễn, với những giá trị nhiều mặt về lịch sử, văn hoá, nghệ thuật kiến trúc, trang trí… Qua đó, có thể thấy nghệ thuật trang trí ở đây mang một phong cách riêng in đậm dấu ấn thời đại, thể hiện những khát vọng và lý tưởng của triều Nguyễn trong quá trình lịch sử. Sự đổi mới và tính sáng tạo trong nghệ thuật trang trí tại lăng Thiệu Trị được coi là khá độc đáo, sâu sắc tạo nên những giá trị thẩm mỹ riêng biệt của lăng cũng như có những giá trị về mặt lịch sử đặc trưng và đa dạng.

 Trong nghệ thuật trang trí trên mái ngói kiến trúc Việt Nam từ thế kỷ 10 đến đầu thế kỷ 15 xuất hiện loại hình trang trí độc đáo đó là tượng uyên ương. Tượng uyên ương thuộc loại tượng tròn (còn gọi là tượng vịt). Mô típ trang trí này đã tạo nên dấu ấn riêng biệt trong nghệ thuật trang trí kiến trúc Việt Nam. Vậy tượng uyên ương được trang trí như thế nào trên kiến trúc? Sự tiến triển và đặc trưng của tượng uyên ương qua các thời kỳ lịch sử được thể hiện thế nào?…

… Trong bài viết này, trên cơ sở trình bày những đặc điểm của khuôn đúc trống Luy Lâu, chúng tôi sẽ đưa ra một số nhận định bước đầu về: (1) niên đại của mảnh khuôn, theo đó là niên đại của loại trống tương ứng được đúc bởi những chiếc khuôn này; (2) quy trình đúc trống; (3) một số giá trị lịch sử và văn hóa của sưu tập khuôn đúc quý giá này.

Do điều kiện sống của cư dân Óc Eo ở vùng sông ngòi dày đặc, vì vậy mà những đồ gốm sản xuất ra từ nồi dùng đun nấu cho đến các loại hình hũ, bình đựng muối, mắm, tương, cà… đều phải phù hợp với điều kiện trên sông nước. Có thể chia đồ gốm trong văn hóa Óc Eo làm 3 loại hình chính: đồ gia dụng (bếp lò, đèn, hũ, bình, nồi lớn nhỏ), đồ thờ cúng (bình Kendi, ly chân cao…), công cụ sản xuất (bàn xoa, chì lưới, dọi se sợi, nồi nấu kim loại…).

Bài viết giới thiệu một cách tổng quan tình hình phát hiện và nghiên cứu sự phát triển đồ gốm Việt Nam và lịch sử giao thương biển với đồ gốm ở Châu Á thế kỷ XIV – XVII. Trên cơ sở đó, bài viết hệ thống hóa tư liệu, tổng hợp phân tích các kết quả nghiên cứu từ trước đến nay của các nhà nghiên cứu trong và ngoài nước về đồ gốm thương mại Việt Nam dựa trên các nguồn sử liệu, các phát hiện khảo cổ học tại các di tích mộ táng, di chỉ cư trú, di tích thương cảng trong đất liền, các di tích tàu đắm cổ dưới đáy đại dương tại các nước trong khu vực Châu Á.

Qua quá trình tồn tại và phát triển, tộc người Khmer Nam Bộ nói chung và người Khmer tại Trà Vinh đã đúc kết được nhiều kinh nghiệm ở các lĩnh vực nhất định. Trong nghệ thuật biểu diễn, họ đã tạo ra mão, mặt nạ – sản phẩm văn hóa độc đáo thể hiện trình độ nghệ thuật và tri thức dân gian tộc người. Nghiên cứu này làm rõ tri thức chế tác mão, mặt nạ gắn với yếu tố thiên nhiên, yếu tố tín ngưỡng, tôn giáo, kĩ thuật chế tác truyền thống của các nghệ nhân, giá trị của sản phẩm mão, mặt nạ đối với văn hóa, nghệ thuật tộc người nơi đây.

Truyền thống văn hóa của người Việt Nam được khẳng định trong nghệ thuật lâu đời của ông cha ta, được đúc qua nhiều thế hệ xây dựng và vun đắp. Nghệ thuật của người Việt vốn rất phong phú và đa dạng, với nhiều lĩnh vực từ văn thơ, ca hát, biểu diễn, nhiếp ảnh, mỹ thuật… mỗi nghệ thuật tạo nên những giá trị riêng biệt đem đến những sự cảm nhận riêng biệt, tạo nên những giá trị truyền thống của người Việt Nam.

Tranh khắc kim loại Việt Nam có nhiều tác phẩm thể hiện sự kỳ công về ngôn ngữ tạo hình. Ở đó là sự công phu tỉ mỉ trong cách xử lý hiệu quả không gian tạo hình. Các họa sĩ đồ hoạ kết hợp hài hòa các yếu tố đường nét, màu sắc, hình mảng, bút pháp, chất liệu tạo nên không gian trong tranh khắc kim loại Việt Nam. Qua đánh giá về yếu tố không gian trong các tác phẩm tranh khắc kim loại ở các chất liệu đồng, kẽm, inox, có thể thấy, không gian là một trong những yếu tố tạo hình quan trọng của tác phẩm tranh khắc kim loại, mang lại hiệu quả nghệ thuật thị giác mới, thể hiện sự tìm tòi sáng tạo của các hoạ sĩ đồ hoạ Việt Nam.

Di sản kiến trúc nghệ thuật triều Nguyễn (1802- 1945) không chỉ là lăng tẩm các vua, thành lũy, cung điện, đền miếu… mà còn có lăng của các bà hoàng như các lăng Hoàng Cô, Thoại Thánh, Thuận Thiên, Hiếu Đông, Từ Dũ, Lệ Thiên Anh, Tiên Cung, Thánh Cung, Từ Cung… với hệ thống trang trí mang nhiều giá trị mỹ thuật và giá trị văn hóa thời phong kiến của Việt Nam. Trong đó, lăng Từ Cung hoàng thái hậu là một trong những công trình khá đặc biệt được xây dựng bởi một chất liệu chủ đạo là nề đắp nổi nhưng đã tạo nên một không gian nghệ thuật sinh động, mật độ trang trí dày đặc, kiểu thức trang trí đa dạng…

Nghiên cứu đặc điểm trang phục vua chúa, quan lại thời Lê qua tư liệu sử học trong đối sánh với hệ thống tượng thờ cho chúng ta cái nhìn đa chiều trong tổng thể bức tranh sống động của đời sống sinh hoạt văn hóa vật chất, tinh thần ở vào một thời kỳ mà các thành tựu kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội trên một nền tảng Nho giáo chiếm ưu thế khá mạnh mẽ. Đặc biệt, qua lăng kính của các nghệ nhân dân gian, trang phục của vua chúa, quan lại thời Lê phản ánh dưới hình thức tượng thờ…

 Thanh Hóa hiện còn nhiều công trình kiến trúc gỗ truyền thống độc đáo của thế kỷ XVII – XVIII chủ yếu là kiến trúc đình, đền, chùa. Trên cấu kiện kiến trúc là các mảng chạm khắc với nhiều chủ đề, đề tài khác nhau. Hình tượng rồng tiên do con người tưởng tượng ra, khắc họa trên di tích hết sức phong phú về hình thức thể hiện đến nội dung, mỗi mảng chạm rồng tiên là một câu chuyện về lịch sử, văn hóa làng xã.

Trong bối cảnh đất nước ngày càng phát triển, những giá trị dân gian truyền thống, mà nhất là dòng tranh thờ cúng ít được chú trọng, thay vào đó là những giá trị văn hóa ngoại nhập. Nó thâm nhập vào xã hội ngày nay bằng nhiều cách khác nhau và đã để lại nhiều tác động tốt, nhưng đi kèm với đó là không ít những ảnh hưởng xấu đến đời sống văn hóa của người Việt. Qua nghiên cứu các nguồn tư liệu, chúng tôi nhận thấy tuy có nhiều công trình nghiên cứu về nghề tranh làng Sình nhưng hầu như chỉ tìm hiểu và giới thiệu tranh Sình về nguồn gốc, nội dung, ý nghĩa… mà chưa có công trình nào tìm hiểu, nghiên cứu sâu về sự biến đổi của nghề này trong xã hội hiện nay…

Tranh Đông Hồ được xếp vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia của Việt Nam. Đây là thể loại tranh có giá trị cao về mặt lịch sử, văn hóa và nghệ thuật. Hình ảnh trong tranh tuy mộc mạc, đậm chất dân dã nhưng lại chứa đựng những thông điệp đầy tính nhân văn thể hiện mong ước khao khát về một cuộc sống ấm no, hạnh phúc của người Việt. Bài viết nhằm làm rõ nét độc đáo của dòng tranh dân gian Đông Hồ đặc biệt là hình tượng con gà…

Về cơ bản, tranh được in từ các bản khắc gỗ, nhưng mỗi nơi lại có những kỹ thuật riêng tạo nên đặc trưng của mỗi trung tâm, mỗi làng nghề, như: Đông Hồ (Bắc Ninh), Hàng Trống (Hà Nội), Kim Hoàng (Hà Tây cũ), Nam Hoành (Nghệ An), Sình (Huế)… Hiện nay, các dòng tranh này đã và đang chịu những tác động, những thách thức không nhỏ về nguyên vật liệu, về tiêu thụ sản phẩm và lực lượng kế nghiệp. Chính vì vậy, cần có những chính sách, những giải pháp hữu hiệu để bảo tồn được các di sản văn hóa này.