Bài viết nghiên cứu khoa học (2015)

Có thể nói, Islam giáo có một dạng thức “thần học về tôn giáo” từ rất sớm. Loại “thần học về tôn giáo” này về cơ bản khác với các khuynh hướng thần học trong Do Thái giáo và Kitô giáo. Trong tiến trình phát triển, càng về sau hai tôn giáo này đi theo xu hướng loại trừ (exclusiveness), hoặc là vì cách diễn giải theo chủ nghĩa dân tộc về “dân tộc được lựa chọn”, hoặc là vì gắn với giáo thuyết coi Thiên chúa là Đấng cứu rỗi duy nhất…

Trong bài viết này, thông qua việc khái quát chính sách tôn giáo của Indonesia từ năm 1945 – 1998, tác giả Rarel A. Steenbrink cung cấp một cái nhìn đa chiều về hệ tư tưởng Pancasila nói riêng và tư tưởng thần học Islam giáo của người Islam giáo Indonesia nói chung trong cách nhìn nhận, ứng xử với các tôn giáo khác.

Để vỗ về và thu phục nhân tâm, Nguyễn Hoàng đã chọn Phật giáo làm chỗ dựa tinh thần cho xã hội Đàng Trong. Dưới sự độ trì của các chúa Nguyễn, Phật giáo Đàng Trong từng bước phát triển rực rỡ. Sự phát triển của Phật giáo đã tác động trở lại đối với chính sách cai trị của các chúa. Tinh thần Phật giáo trở thành một trong những tiền đề quan trọng để các chúa Nguyễn trị quốc, an dân và thực hiện thành công công cuộc mở mang bờ cõi. Dưới thời chúa Nguyễn, Huế trở thành một trong những trung tâm Phật giáo Đàng Trong và Phật giáo Việt Nam cùng hệ thống chùa chiền tốt, với tăng đoàn có trình độ cao, cư sĩ tín đồ đông đảo.

Bài viết này tham chiếu những nét tương đồng và dị biệt trong cấu trúc, bản chất Khổng giáo cũng như quá trình dự nhập của nó vào Việt Nam và Nhật Bản – hai đại diện cho hai tiểu khu vực Đông Nam Á và Đông Bắc Á để nhận diện rõ tính đa dạng trong thống nhất của các giá trị đặc hữu Á Đông và sức sống chưa hề phai màu của học thuyết Khổng giáo ở mỗi quốc gia này.

Giáo dục và khoa cử Nho học ở Việt Nam có từ thời Trần, nhưng đến thời Lê Sơ mới định ra thể lệ cụ thể. Thí sinh phải trải qua hai kỳ thi là thi Hương và thi Hội. Sau khi đỗ kỳ thi Hội, thí sinh phải làm bài thi Đình do đích thân nhà vua ra đề thi và phân định cao thấp. Người đỗ đầu gọi là Trạng nguyên. Bài thi Đình là bài văn sách, chủ yếu về kế sách trị quốc an dân. Tuy nhiên, bài văn sách khoa thi năm Nhâm Tuất (1502) thời Lê Sơ lại hỏi về Phật giáo. Tại khoa thi này, Lê Ích Mộc đã thể hiện kiến thức và luận giải sâu sắc về Phật giáo nên đỗ đầu…

Bài viết trình bày những nét chung về văn bia, trên cơ sở khảo cứu 54 văn bia thời Trần. Cụ thể, bài viết khái quát những nét chung về niên đại, loại hình và phân bố của các văn bia thời Trần. Qua đó, bài viết trình bày giá trị sử liệu của văn bia thời Trần, góp phần nghiên cứu ngôi chùa và phật điện thời Trần, Phật giáo Trúc Lâm Yên Tử… Có thể nói, văn bia thời Trần có giá trị nhiều mặt trong việc nghiên cứu Phật giáo cũng như lịch sử, xã hội đương thời.

Trải qua trên 2.500 năm tồn tại và phát triển, Phật giáo đã có những đóng góp rất lớn cho văn hóa nhân loại. Triết học xã hội Phật giáo thấm đượm tính nhân bản, nhằm đưa con người trở về với cuộc sống tự chủ của chính mình, giải phóng con người ra khỏi sự điều khiển của tư tưởng thần quyền siêu hình, đề cao vấn đề đạo đức trên nền tảng trí tuệ. Con đường giải thoát của Phật giáo là sự tu luyện toàn diện từ đời sống đạo đức theo giới luật và phát huy năng lực của thế giới nội tâm.