Phong tục, Tập quán

 Việt Nam và Hàn Quốc đều tiếp thu nhiều yếu tố văn hóa Hán, trong đó có triết lí âm dương. Tuy nhiên, việc ứng dụng triết lí này vào đời sống vật chất và tinh thần… ở hai dân tộc lại có những điểm khác biệt. Bài viết này tìm hiểu về những tương đồng và dị biệt trong việc ứng dụng triết lí âm dương vào các nghi thức tang lễ truyền thống của người Việt và người Hàn.

Hàn Quốc ngày nay được biết đến là một trong những đất nước có nền kinh tế phát triển hàng đầu châu Á. Tuy nhiên, người Hàn Quốc vẫn giữ gìn được nhiều phong tục truyền thống trong đó có những phong tục có những nét giống với phong tục của Việt Nam. Việc tìm hiểu các phong tục dân gian của Hàn Quốc trong bối cảnh hiện nay rất cần thiết cho việc giảng dạy ngôn ngữ và văn hóa Hàn Quốc. Bài viết xoay quanh một số phong tục dân gian được người Hàn Quốc gìn giữ và giới thiệu nhiều trong các giáo trình dạy tiếng Hàn cho người nước ngoài và kiều dân Hàn Quốc.

Bài viết phân tích một số thay đổi về phong tục tập quán ở làng xã đồng bằng Bắc Bộ dưới tác động của chính sách cải lương hương chính thời kỳ Pháp thuộc trên các nội dung cưới hỏi, tang ma, khao vọng, khao lão, mua bán danh vị. Sự thay đổi đó là tích cực vì đã cắt giảm các khoản chi lãng phí, đặc biệt về ăn uống. Tuy nhiên, mục đích của chính sách cải lương hương chính của chính quyền Pháp không phải chỉ là để xóa bỏ các phong tục tập quán lạc hậu mà còn là để chi phối và can thiệp.

Bài viết phân tích các đặc trưng trong tang ma của người Sán Chỉ tại Việt Nam. Theo tác giả, giống như một số dân tộc thiểu số cư trú tại vùng núi phía Bắc, người Sán Chỉ vẫn còn duy trì nhiều hình thức tang chế với những tập tục, kiêng kị riêng về cách “quản lý” linh hồn, khâm liệm, chuẩn bị hành trang cho người quá cố về với thế giới bên kia, về cách cúng tế, trang trí quan tài, di quan, chôn cất… Trong cách tang ma của người Sán Chỉ có nhiều quan niệm độc đáo về đời sống tín ngưỡng tâm linh.

Tục “chong-đai” (cột tay) là một nghi thức độc đáo xuất hiện ở hầu hết các nghi lễ vòng đời của người Khmer ở Nam Bộ. Nó thể hiện mong ước, niềm tin của các thế hệ người Khmer về một tương lai tươi sáng. Sợi chỉ dùng để cột tay được gọi là “sôt”. Hình ảnh “sôt” không chỉ xuất hiện trong tục “chong-đai” mà còn phổ biến ở các sinh hoạt thường ngày và các lễ tục khác – được xem là biểu tượng cho sự may mắn, hạnh phúc, bình an trong cuộc sống.

Nghi lễ tang ma là nghi lễ tiêu biểu trong hệ thống nghi lễ vòng đời của người Tày, phản ánh những giá trị đạo đức, giá trị thẩm mỹ, nhân sinh quan, thế giới quan của tộc người. Lễ mãn tang là một trong những nghi thức hoàn tất việc tiễn đưa linh hồn người chết về với tổ tiên trong quy trình tổ chức đám tang cho người chết của người Tày. Mặc dù sinh sống ở vùng đất mới, nhưng lễ mãn tang của người Tày di cư đến Đắk Lắk vẫn giữ được những giá trị văn hóa truyền thống lâu đời.

Người Thái ở Việt Nam phân thành 2 ngành là Thái Đen (Tay Đăm) và Thái Trắng (Tay Đón hoặc Tay Khao), nhưng ở miền Tây Thanh – Nghệ, họ dùng tên tự gọi theo nhóm địa phương như Tày Thanh, Tày Đèng, Tày Mường… Đối với các nhóm Thái, sự ra đời của mỗi đứa trẻ không chỉ là biểu hiện hạnh phúc của lứa đôi, sự kiện trọng đại của mỗi gia đình, mà còn là niềm vui của cả dòng họ. Bài viết làm rõ tập tục sinh đẻ với những nét văn hóa đặc thù mang bản sắc vùng miền của người Thái nơi đây.

Ẩm thực là lĩnh vực thể hiện nét riêng biệt đặc thù trong văn hoá của từng dân tộc nói chung, cũng như tộc người Hoa nói riêng. Chính những nét văn hoá riêng đó đã tạo nên phong tục tập quán của họ. Vì thế, việc tìm hiểu món ăn ngày tết của người Hoa Phúc Kiến tại Thành phố Hồ Chí Minh và so sánh với ẩm thực của nhóm Phúc Kiến ở Trung Quốc sẽ giúp chúng ta hiểu thêm ý nghĩa của từng món ăn trong dịp xuân về; đồng thời, nghiên cứu góp phần tìm hiểu về con người và quá trình sinh sống của người Hoa Phúc Kiến ở Việt Nam sâu sắc hơn…

 Tết Nguyên đán là một trong những lễ hội mang bản sắc văn hóa đặc trưng của nếp sống cộng đồng người Hoa ở Việt Nam nói chung, Cần Thơ nói riêng, chứa đựng nhiều phong tục cổ truyền giàu ý nghĩa, là mối giao hòa giữa người với người cùng sống trong cộng đồng. Trong quá trình giao lưu, tiếp biến văn hóa với các tộc người anh em như người Việt, người Khmer trên địa bàn, người Hoa ở Cần Thơ cơ bản vẫn giữ được những nền nếp, thói quen của tổ tiên từ bao đời nay trong dịp Tết cổ truyền.

Lễ tục từ thai kỳ đến sơ sinh là những nghi lễ, trong chuỗi nghi lễ vòng đời của con người, của nhiều dân tộc trên thế giới. Trong bài viết này, chúng tôi xin đề cập đến lễ tục truyền thống từ thai kỳ đến sơ sinh của người Khmer An Giang. Ngoài ra, bài viết còn đề cập đến một số biến đổi trong lễ tục mang thai và sinh nở của người Khmer An Giang hiện nay.

Bài viết nghiên cứu nghi lễ truyền thống trong hôn nhân của người Xtiêng ở Bình Phước qua nguồn tư liệu thứ cấp và sơ cấp từ điền dã dân tộc học ở cộng đồng người Xtiêng Bù Lơ và người Xtiêng Bù Đek. Nghi lễ hôn nhân của người Xtiêng có nội dung phong phú, mang nét đặc trưng của tộc người và phản ánh văn hóa của cộng đồng cư dân vốn sinh sống lâu đời ở vùng Bình Phước.

Nghi lễ cưới hỏi đóng vai trò quan trọng trong đời sống của cộng đồng dân tộc Xtiêng, thể hiện những loại hình di sản văn hóa (vật thể và phi vật thể) có giá trị tiêu biểu phản ánh đặc trưng văn hóa của cộng đồng có lịch sử cư trú lâu đời ở vùng đất Bình Phước nói riêng, Đông Nam Bộ nói chung. Ngày nay, do quá trình hội nhập và phát triển diễn ra mạnh mẽ, tác động nhiều mặt đến đời sống xã hội, hôn nhân và các nghi lễ văn hóa liên quan đến hôn nhân của người Xtiêng ở Bình Phước đã có những biến đổi nhất định.

Trên cơ sở khảo sát điền dã tại địa bàn, đối chiếu với các nguồn tài liệu từ mạng Internet về táng thức mộ chum ở các cư dân thuộc dân tộc Choang và nhóm Khách gia ở khu vực Đông nam Trung Quốc, tác giả cho rằng tập tục cải táng vào lu (ắn xùng) ở nhóm cư dân Tày, Hoa, Nùng, và Thái ở Thị trấn Liên Nghĩa (huyện Đức Trọng, tỉnh Lâm Đồng) là sự kế thừa một truyền thống từ nguyên quán của họ – các tỉnh khu vực Đông nam Trung Quốc). Khi sang Việt Nam và sau đó di cư vào Liên Nghĩa từ giữa thế kỷ trước họ đã mang theo táng thức mộ chum và tiếp tục duy trì trên quê hương mới…