Tôn giáo/Tín ngưỡng

Do ảnh hưởng của Phật giáo Nam tông từ Thái Lan truyền sang vào cuối thế kỉ XIII, nên trong đời sống tôn giáo, người Khmer thờ duy nhất Phật Thích Ca và xây dựng nơi tôn nghiêm nhất để thờ Phật gọi là chùa. Ngoài chức năng chính là nơi thờ Phật, chùa Khmer còn là nơi quy tụ mọi hoạt động văn hóa, xã hội, giáo dục, tín ngưỡng, vui chơi giải trí, nghệ thuật, âm nhạc, v.v, nên có thể nói chùa là linh hồn của phum, sóc đối với người Khmer.

Sự phát triển của kinh tế – xã hội Đàng Trong cùng với những chính sách tốt đẹp đối với Phật giáo của các Chúa Nguyễn đã tạo điều kiện thuận lợi cho sự du nhập và phát triển của Phật giáo trong thế kỷ XVII – XVIII. Cùng với quá trình đó sự tiếp xúc văn hóa giữa những cư dân bản địa người Việt và người Hoa ngoại nhập từng bước được thực hiện đã tạo nên những nét đặc sắc riêng biệt của Phật giáo Đàng Trong.

 Bài viết đề cập đến xu hướng biến đổi của sự dung hợp giữa Phật giáo với tục thờ cúng tổ tiên hiện nay (qua nghiên cứu tại một số ngôi chùa ở Hà Nội). Trong nhiều xu hướng biến đổi, xu hướng Phật giáo dung hợp văn hóa dân tộc đã, đang và sẽ còn là xu hướng chủ đạo của Phật giáo Việt Nam trong tương lai.

Ruộng chùa là là tư liệu sản xuất chính, là nguồn sống quan trọng của một tầng lớp cư dân đặc biệt – đó là sư tăng ở các chùa. Với tư tưởng nhập thế, sư tăng ở Việt Nam luôn thể hiện được vai trò của mình trong tất cả các lĩnh vực của đời sống, trong đó có cả kinh tế. Cùng với sự thịnh suy của Phật giáo, ruộng chùa không ngừng biến đổi qua các thời kì lịch sử. Bài viết sẽ khái quát quá trình phát triển của ruộng chùa từ thế kỉ X-XIX nhằm giúp chúng ta hiểu rõ hơn nguồn gốc, đặc trưng của loại ruộng đất đặc biệt này, đồng thời qua đó cũng khẳng định sức sống mạnh mẽ của Phật giáo trong lòng dân tộc Việt.

Khai canh Khai khẩn, là nhân thần. Khai canh gồm những vị có công lao lập nên nền móng ban đầu của làng, chọn vùng đất, đốc suất những người đi theo cùng nhau vỡ ruộng dựng nhà, ổn định đời sống, dần dà hình thành làng xóm. Có khi khai canh là cả một nhóm, thủy tổ nhiều họ, nhưng người ta vẫn nhất trí suy tôn một vị có uy tín nhất, hoặc có chức tước cao nhất làm khai canh…

…Tuy “nhìn chẳng thấy, lắng chẳng nghe”, nhưng đó là một thế giới gồm các thần kỳ nắm giữ quyền năng siêu việt có thể can thiệp đến thế giới hữu hình với hai hướng phù trì hay trừng phạt; đó cũng là một thế giới gồm các âm linh do phần hồn của chính những con người đã chết vẫn còn ở lại phảng phất đâu đó vì “nghiệp chướng” chưa thể giải thoát. Người ta tin rằng tuy con người không nghe, không thấy được thế giới vô hình ấy, nhưng có thể tương thông với thần kỳ, âm linh bằng các cuộc hiến dâng vật phẩm và xưng tụng, cầu nguyện, an ủi họ bằng lời khấn vái, thể hiện qua bài văn đọc lên giữa cuộc lễ cúng. Như vậy, loại hình văn bản này xuất phát từ tín ngưỡng tôn thờ – tôn vinh thần kỳ và âm linh, cho nên chúng ta cần tìm hiểu vài nét về tín ngưỡng này.

Chùa Thầy (Thiên Phúc tự) là di tích nổi tiếng gắn liền với thiền sư Từ Đạo Hạnh. Chùa được xây dựng từ thời Lí trên núi Sài Sơn (Phật Tích), nơi được coi là mảnh đất thiêng gắn với nhiều truyền thuyết linh dị. Bản thân thiền sư Từ Đạo Hạnh cũng là một trong số các vị vị thiền sư mà cuộc đời và sự nghiệp tu hành càng ngày càng bị bào trùm bởi bức màn sương của những yếu tố kì bí, khiến con người thực trở nên “mờ mờ nhân ảnh”, rất khó phân định đâu là thực, đâu là hư…

Hoa Sen là một loại hoa bình dị, tượng trưng cho Đạo Phật và, thực tế, Hoa Sen lại phát sinh ở hồ, ao bùn, rồi vươn lên và toả ra hương sắc, làm đẹp thơm cho cả mọi người và môi trường sinh thái. Cũng vậy, Đạo Phật là Trung Đạo, vừa xuất thế vừa nhập thế, vừa vượt khỏi bùn vừa sinh ra từ bùn, xuất thế cho tăng ni, nhập thế cho các Phật Tử, là một nếp sống hài hoà, cân đối; không thiên chấp, chẳng cực đoan. Nghĩa là, chẳng duy tâm, duy vật gì cả…

Sự dung hợp giữa văn hóa dân tộc, lòng yêu nước và sự kế thừa giáo lý của các tôn giáo ngoại nhập, nhất là Phật giáo và Nho giáo, là cơ sở cho sự ra đời một số tôn giáo nội sinh tại Nam Bộ giai đoạn cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, trong đó có đạo Bửu Sơn Kỳ Hương. Những tôn giáo này ra đời đã đáp ứng được nhu cầu tinh thần cho một bộ phận không nhỏ cư dân Nam Bộ. Bài viết này lý giải thêm về vai trò của đạo Bửu Sơn Kỳ Hương trong đời sống tinh thần đồng bào Nam Bộ.

Phật ra đời tại miền Bắc ấn Độ vào thế kỉ V Tr. CN do Tất Đạt Đa Cồ Đàm (Siddhartha Gautama) đã đạt đến “giác ngộ” Đức Phật nhập cõi Niết Bàn, chân lí sau cùng để qua đó con người được giải thóat khỏi vùng tái sinh, ông trở thành Đức Phật và dạy cho người khác con đường thoát khỏi tái sinh và khổ đau. Vào khoảng năm 480 Tr. CN đạo lí của Ngài bắt đầu được truyền bá trong vùng lưu vực sông Hằng (Gangze). Từ thế kỉ III đến thế kỉ II Tr. CN, đạo Phật đã thịnh hành khắp ấn Độ, việc truyền bá Phật giáo được đẩy mạnh một cách mãnh liệt dưới thới A Dục Hoàng đế (Asoka), một nhà vua mộ đạo, và dưới thời của Hoàng tử Krishna…